Giardioza jest powszechnie występującą chorobą pasożytniczą przewodu pokarmowego, która dotyka zarówno ludzi, jak i zwierzęta. Wszystkie ssaki są podatne na zakażenie, dlatego ten pasożyt może przenosić się ze zwierząt na człowieka. Klasyfikuje się zatem giardiozę jako tzw. zoonozę — chorobę odzwierzęcą. Można więc powiedzieć, że giardia jest pasożytem, który może być groźny dla całej rodziny. Częstość występowania lambliozy u kotów oraz psów różni się w zależności od regionu i zależy od kilku czynników, takich jak klimat, higiena osobista oraz gęstość populacji zwierząt domowych.

Spis treści:

  1. Giardia lamblia – charakterystyka, patogeneza, częstość występowania.
  2. Jak zwierzę może zrazić się pasożytem Giardia lamblia?
  3. Objawy kliniczne, diagnostyka i leczenie giardiozy u psów i kotów.
  4. Ryzyko transmisji ze zwierzęcia na człowieka.
  5. Jak zapobiegać giardiozie?

Giardia lamblia – charakterystyka, patogeneza, częstość występowania

Giardia lamblia jest to pierwotniak, nazywany również ogoniastkiem jelitowym ze względu na swoją charakterystyczną budowę, który atakuje przewód pokarmowy, prowadząc do stanu zwanego lambliozą/giardiozą. Pasożyt jest zazwyczaj połykany razem ze skażoną wodą lub żywnością i w ten sposób trafia do żołądka, a następnie do dwunastnicy i jelita czczego, gdzie przylega do komórek nabłonka. Powoduje to zmiany w budowie kosmków jelitowych, zmniejszenie absorpcji składników odżywczych, a nawet obumieranie komórek nabłonka jelitowego. Dane z dotychczasowej literatury nie wskazują, co jest bezpośrednią przyczyną objawów klinicznych powodowanych przez giardię. Podejrzewa się, że mechaniczne uszkodzenie komórek nabłonka, wydzielane przez pasożyta substancje do światła jelita, jak i odpowiedź immunologiczna gospodarza odpowiadają za nasilenie i rodzaj objawów [1].

Giardia intestinalis

Ostatnie doniesienia wskazują, że lamblioza jest bardziej rozpowszechniona w środowisku, gdzie panują nieodpowiednie warunki sanitarne oraz przy niewłaściwych praktykach higienicznych. Częstość występowania giardii u psów oraz kotów waha się od 1,1% do 45,9%, gdzie najczęściej występuje u młodych zwierząt oraz w dużych populacjach zwierzęcych (hodowle, schroniska) [2]. U ludzi częstość występowania jest również zróżnicowana i wynosi od 2% do 3% w krajach uprzemysłowionych oraz nawet do 30% w krajach rozwijających się [3]. Uzyskanie dokładnych danych dotyczących rozpowszechnienia jest bardzo trudne ze względu na różnice w stosowanych metodach diagnostycznych oraz ryzyko nosicielstwa bezobjawowego zarówno u ludzi, jak i zwierząt.

Jak zwierzę może zrazić się pasożytem Giardia lamblia?

  • Kontakt z kałem zwierzęcia zarażonego.
  • Kontakt bezpośredni z chorym zwierzęciem.
  • Picie zanieczyszczonej wody.
  • Kontakt z zabawkami/miskami zwierzęcia zarażonego.
  • Przeniesienie na sierść cyst ze skażonego środowiska (legowisko chorego zwierzaka, miejsce gdzie był kiedyś kał chorego zwierzaka), a następnie wylizywanie sierści.

Objawy kliniczne, diagnostyka i leczenie giardiozy u psów i kotów

Infekcje Giardii u psów i kotów są w większości bezobjawowe. Objawy, jeśli wystąpią, obejmują apatię, zmniejszenie apetytu, wodnistą biegunkę o różnym stopniu nasilenia oraz utratę masy ciała [2]. Kiedy powyższe symptomy wystąpią u pupila, konieczna jest konsultacja z lekarzem weterynarii w celu postawienia właściwej diagnozy. Wówczas, by mieć możliwie jak największe szanse na prawidłowe rozpoznanie, konieczne jest zebranie próbki kału według zaleceń lekarza.

Do diagnostyki giardiozy używany jest test ELISA, badanie mikroskopowe kału oraz PCR. Testy te mają inną czułość i swoistość, dodatkowo zwierzę wydala pasożyta z kałem w sposób bardzo nieregularny. Konieczne jest zatem zbieranie kału w kilku powtórzeniach, co kilka dni, by zminimalizować ryzyko wyniku fałszywie negatywnego. Niektóre wytyczne zalecają zbieranie próbki co 5-7 dni, najlepiej w 3 powtórzeniach. Rozciąga to oczekiwanie na wynik nawet do 3 tygodni, a przy umiarkowanych objawach u zwierzaka jest to zdecydowanie za długo czas do rozpoczęcia leczenia. Często lekarze weterynarii proponują, by zbierać próbki co 2-3 dni, również w 3 powtórzeniach. Przy bardzo intensywnych objawach klinicznych właściciel proszony jest o dostarczenie jednej próbki kału, by jak najszybciej zlecić badanie. Pobrany od zwierzęcia materiał należy przechowywać w warunkach chłodniczych, odpowiednio odizolowany od żywności ze względu na to, że jest on potencjalnie zakaźny.

Lekarz weterynarii rozpatruje każdy przypadek indywidualnie i proponuje leczenie adekwatne do objawów. Terapia giardiozy obejmuje zastosowanie antybiotyków i trwa od 7 do 14 dni. Przed zakończeniem stosowania leków wskazane jest ponowne wykonanie badania kału, by sprawdzić, czy pasożyt zareagował na podawany antybiotyk. Leczenia mimo ustąpienia objawów nie można przerywać wcześniej, ze względu na ryzyko, że nie wszystkie pasożyty mogły zostać wyeliminowane z organizmu, co zwiększa szansę ponownej infekcji oraz rozwój lekooporności.

Po uzyskaniu wyniku dodatniego na obecność Giardii u zwierzaka konieczna jest również konsultacja u lekarza rodzinnego, by podjął on decyzje co do pozostałych członków rodziny. Cysty giardii mogą przetrwać poza organizmem żywiciela, zatem konieczna jest także dezynfekcja powierzchni, w których zwierzak najczęściej przebywa. Pupila można również wykąpać w szamponie ze środkiem dezynfekującym w okolicy odbytu i tylnych łap w celu usunięcia cyst z sierści.

Ryzyko transmisji ze zwierzęcia na człowieka

Jednym z istotnych problemów związanych z lambliozą u zwierząt towarzyszących jest możliwość przenoszenia się na ludzi. Chociaż ryzyko to jest stosunkowo niskie, niektóre czynniki zwiększają prawdopodobieństwo transmisji na człowieka. Czynniki te obejmują bliski kontakt z zakażonymi zwierzętami, niewłaściwa higiena osobista, a także osłabiony układ odpornościowy. Szczególnie narażone są dzieci, osoby starsze oraz osoby z chorobami immunologicznymi lub przyjmujące leki immunosupresyjne.

Giardioza u ludzi również często przebiega bezobjawowo, jednakże najnowsze doniesienia naukowe wykazują szkodliwy wpływ lambliozy na wzrost i rozwój u dzieci, a także na mikrobiotę jelitową zarówno u dzieci, jak i dorosłych.

Wyniki badań przekrojowych sugerowały, że objawowa lamblioza opóźnia wzrost w dzieciństwie, a biegunka może powodować opóźnienie wzrostu do 4 miesięcy po jej wystąpieniu. Czas trwania lambliozy i jej przebieg z biegunką były to najważniejsze czynniki warunkujące opóźnienie wzrostu. Nawet w przypadku bezobjawowej giardiozy zauważono zmniejszenie wzrostu, prawdopodobnie z powodu niedożywienia [3].

Przeprowadzono również szereg badań, gdzie sprawdzano oddziaływanie Giardii na mikrobiotę jelitową. W badaniu przeprowadzonym na myszach ludzka mikroflora została wystawiona na działanie Giardia, a następnie wstrzyknięta myszom wolnym od patogenów. Spowodowało to nadmierny rozwój szkodliwych gatunków z grupy Clostridiales w mikroflorze tych zwierząt. Ten wpływ na mikroflorę bakteryjną potwierdza złożoną interakcję między florą bakteryjną a Giardią podczas trwającego zakażenia tym pierwotniakiem [1].

Obecnie opisano również kilka badań obserwacyjnych przeprowadzonych na ludziach. Badanie mikroflory bakteryjnej z próbek kału 20 osób z Wybrzeża Kości Słoniowej, gdzie część pacjentów skarżyła się na ból brzucha, a u części nie wystąpiły wyraźne objawy, wykazało, że 10 osób zakażonych Giardią miało wzór dysbiotyczny (zaburzenie mikroflory jelitowej) [5]. Takie zaburzenie może mieć poważne konsekwencje dla funkcjonowania przewodu pokarmowego oraz szczelności bariery jelitowej.

Jak zapobiegać giardiozie?

Aby zminimalizować ryzyko przenoszenia Giardii pomiędzy zwierzętami oraz ze zwierząt na ludzi, można zastosować kilka środków zapobiegawczych:

  • Dbałość o środowisko: Regularnie czyść i dezynfekuj powierzchnie przy legowisku, kuwety, miski na jedzenie i wodę oraz inne miejsca, gdzie zwierzę spędza dużo czasu, aby zminimalizować ryzyko zanieczyszczenia.
  • Czyta woda: Zapewnij zwierzętom czystą, świeżą wodę, nie pozwalaj zwierzęciu na picie wody ze źródeł wody stojącej lub podatnych na zanieczyszczenie takich jak woda w parkach, lub kałuże.
  • Izolacja osobników chorych od pozostałych: oddzielne miski oraz uważna dezynfekcja miejsca, gdzie śpi i się załatwia zwierzę chore.
  • Higiena osobista: Dokładnie mycie rąk po kontakcie ze zwierzętami, zwłaszcza przed jedzeniem oraz przygotowywaniem posiłków.

Giardia lamblia występuje powszechnie u zwierząt towarzyszących oraz ludzi i nie zawsze jest widoczna w postaci objawów klinicznych. Bardzo ważne jest, by w środowisku domowym pamiętać o środkach zapobiegawczych takich jak dbałość o czystą wodę dla pupila oraz utrzymywanie odpowiedniej higieny osobistej po kontakcie ze zwierzętami. Również regularne kontrole u lekarza weterynarii są podstawą przy wyłapywaniu  nieprawidłowości, które mogą świadczyć o toczącym się procesie chorobowym. Takie praktyki to gwarancja zdrowia i dobrego samopoczucia zarówno zwierząt, jak i ich opiekunów.

Źródła:

  1. Giardia duodenalis: Biology and Pathogenesis
  2. Molecular epidemiology of giardiasis from a veterinary perspective
  3. Zoonotic Potential and Molecular Epidemiology of Giardia Species and Giardiasis
  4. Five facts about Giardia lamblia
  5. Gut microbiota related to Giardia duodenalis, Entamoeba spp. and Blastocystis hominis infections in humans from Côte d’Ivoire
Lek. wet. Karolina Ciesielska