Na jakie choroby szczepimy psy i koty? Krótka historia szczepienia

Szczepionka po angielsku – vaccine – wzięła swoją nazwę od łacińskiego słowa vaccinus, które to powstało od słowa krowa – vacca, nie bez przyczyny. Edward Jenner, odkrywca szczepień ochronnych przeciw ospie prawdziwej, postanowił zweryfikować istniejące wówczas w medycynie ludowej przekonanie, że przechorowanie ospy krowianki daje ochronę przed zachorowaniem na ospę prawdziwą. Podał ośmioletniemu chłopcu materiał pozyskany od krowy chorej na ospę. Chłopiec przechorował „krowiankę”, a następnie otrzymał materiał zakaźny od osoby chorej na ospę prawdziwą i nie zachorował. Powyższe doświadczenie zostało opisane i opublikowane w 1796 roku.

Od tamtego czasu dużo się zmieniło i wszystkie szczepienia przechodzą wiele badań, zanim zostaną wdrożone do powszechnego użycia. Obecnie są sprawdzoną formą zwalczania i eliminacji chorób zakaźnych u ludzi i zwierząt.

Spis treści:

1. Definicja szczepionki
2. Skąd w szczepionkach wziął się glin? Historia adjuwantu
3. Szczepienia psów i kotów
4. Odczyn poszczepienny

Definicja szczepionki

Szczepionka to preparat biologiczny, który imituje naturalną infekcję i prowadzi do rozwoju odporności analogicznej do tej, którą uzyskuje organizm w czasie pierwszego kontaktu z prawdziwym drobnoustrojem (bakterią lub wirusem). Zawiera ona w sobie antygen, który po znalezieniu się w organizmie zostaje wykryty przez komórki układu immunologicznego. W dużym uproszczeniu można powiedzieć, że organizm rozpoznaje wówczas taką cząstkę jako obcą i daje sygnał innym komórkom do walki z drobnoustrojem oraz produkcji przeciwciał.

Antygen – substancja, która pobudza układ odpornościowy organizmu. Jest to pojęcie bardzo szerokie i może oznaczać całą komórkę bakteryjną lub jedno z białek znajdujących się na jej powierzchni.

Jeśli organizm właściwie zareagował na podaną szczepionkę, dochodzi do wytworzenia pamięci immunologicznej. Jest to gotowość organizmu do przyspieszonej i bardziej efektywnej odpowiedzi, jeśli dojdzie do następnego kontaktu z danym czynnikiem zakaźnym. Tworzy się ona na wiele lat, a czasami na całe życie i stanowi gwarancję ochrony przed rozwojem choroby zakaźnej u szczepionych ludzi i zwierząt.

Za powstanie pamięci immunologicznej odpowiedzialne są komórki układu odpornościowego – limfocyty. W zależności od rodzaju czynnika zakaźnego to właśnie one – limfocyty B i T stymulują odpowiednie szlaki odpowiedzi immunologicznej.

Komórka bakteryjna, do której przyłączają się przeciwciała – proces rozpoznawania i zwalczania drobnoustroju.

Ostatnie lata przyniosły duży postęp w tworzeniu nowych antygenów i umożliwiły dobieranie ich tak, aby szczepienia pobudzały odpowiedź immunologiczną organizmu, a nie wywoływały objawów choroby.

Skąd w szczepionkach wziął się glin? Historia adiuwantu

Adiuwant pochodzi od łacińskiego słowa adiuvare – pomagać, wzmacniać. Jest to dodatek do szczepienia, którego zadaniem jest wzmocnienie poszczepiennej odpowiedzi immunologicznej.

Adiuwanty są dodawane do szczepienia, aby podana ilość obcego antygenu była jak najmniejsza oraz żeby zmniejszyć liczbę dawek szczepionki. Istnieje kilka rodzajów adiuwantów. Do jednego z nich należą sole glinu – fosforan glinu – oraz wodorotlenek glinu. Chronią one antygen szczepionkowy przed degradacją – zwiększają stabilność szczepionki – oraz wzmacniają odpowiedź immunologiczną organizmu – co sprawia, że jest większe prawdopodobieństwo na powstanie pamięci immunologicznej.

W ostatnim czasie było wiele kontrowersji związanych z zastosowaniem wodorotlenku glinu w szczepieniach. Po szeregu badań naukowych wysnuto wniosek, że mała ekspozycja organizmu na ten związek nie stanowi szczególnego zagrożenia dla zdrowia, biorąc pod uwagę korzyści płynące ze szczepienia.

Szczepienia psów i kotów

U psów i kotów możemy podzielić szczepienia na zasadnicze – czyli te, które koniecznie należy podać każdemu zwierzęciu oraz szczepienia dodatkowe – wskazane tylko, gdy jest większe ryzyko zachorowania na daną chorobę.

Okres przetrwania przeciwciał od matki we krwi młodego organizmu wyznacza termin pierwszych szczepień zasadniczych. U psów przeciwciała matczyne utrzymują się do około 10-12 tygodnia, a u kotów do około 12-14 tygodnia. Niestety nie jesteśmy w stanie dokładnie przewidzieć tego momentu, a dodatkowo może być on różny nawet pomiędzy osobnikami z tego samego miotu. Aby dobrze wstrzelić się w moment ustania odporności od matki, lekarze najczęściej wykonują serię szczepień, których terminy dobierają na podstawie najnowszych wytycznych oraz stanu klinicznego pacjenta.

Według najnowszych wytycznych u psów i kotów schemat ten jest bardzo podobny: pierwsze szczepienie należy wykonać w wieku 8 – 9 tygodni, drugie 3 – 4 tygodnie później, a trzecie pomiędzy 14 a 16 tygodniem życia u psów, u kotów co najmniej w wieku 16 tygodni. Dawka przypominająca powinna być podana 12 miesięcy po zakończeniu cyklu szczepień. Posiadając pod opieką młodego pupila, należy udać się do lekarza weterynarii, aby ten odpowiednio ocenił, kiedy i w jakich odstępach rozpocząć szczepienia u zwierzaka. Każdy przypadek należy rozpatrywać osobno, a terminy szczepień mogą się różnić od powyższego schematu, jeżeli występują do tego odpowiednie wskazania.

Odczyn poszczepienny

Odpowiedź immunologiczna jest cechą indywidualną, uwarunkowaną genetycznie. Po podaniu szczepionki należy liczyć się z wystąpieniem nieznacznych, przemijających objawów ogólnych (gorączka, posmutnienie) i miejscowych (odczyn miejscowy, bolesność w miejscu iniekcji). Zazwyczaj ustępują one w ciągu 1-2 dni. Wyżej wymienione objawy świadczą o pobudzeniu układu immunologicznego i nie są niczym niepokojącym.

Jeśli miejscowy odczyn zapalny utrzymuje się długo – ponad tydzień lub występują objawy neurologiczne, należy się zgłosić do zaufanego lekarza weterynarii. Wszelkie niepożądane objawy poszczepienne powinny być zgłaszane do lekarza. Następnie sprawa drogą formalną kierowana jest do producenta szczepionki. Umożliwia to właściwą ocenę jej bezpieczeństwa.

Dowiedz się więcej:

Zalecenia do szczepień psów i kotów

Szczepienie psów i kotów – jak dobrze szczepić nasze zwierzęta?